معرفی کتاب مامور سونیا: جسورترین جاسوس زمان جنگ در مسکو

کتاب مامور سونیا نوشته‌ی بن مک اینتایر، یک رمان جاسوسی تحسین‌شده و اثری داستانی تاریخی درباره‌ی «اورسولا کوژینسکی» یکی از مرموزترین جاسوس‌های قرن بیستم است. کسی که با گردآوری و انتقال دانش ساخت بمب هسته‌ای برای ارتش شوروی، موازنه‌ی منفی چند دهه‌ای بین ابرقدرت‌های هسته‌ای جهان ایجاد کرد. این داستان که پرفروش‌ترین کتاب نیویورک‌تایمز هم بوده، براساس دفترچه‌های خاطرات این سرهنگ بلشویک نوشته شده است.

درباره‌ی کتاب مامور سونیا

اگر روزی کسی ادعا می‌کرد که بلافاصله بعد از پایان جنگ جهانی دوم، منازعه‌ی 44 ساله‌ی جنگ سرد (Cold War) بین دو ابرقدرت هسته‌ای جهان، در روستای گِریت رول‌رایت (Great Rollright) در آکسفوردشایر (Oxfordshire)، و به دست زنی زیبا با موهایی تیره شروع خواهد شد؛ احتمالاً همه به او می‌خندیدند، اما این همه‌ی واقعیت است. خانم برتون که اهالی روستا او را با کیک‌های خوشمزه‌اش می‌شناختند، همان سرهنگ اورسولا کوژینسکی (Ursula Kuczynski) با اسم رمز سونیا (Sonya) از ارتش سرخ بود؛ کمونیستی وفادار و بی‌باک، افسر اطلاعاتی اتحاد جماهیر شوروی، و جاسوسی حرفه‌ای که پیش از عزیمت به بریتانیا، اداره‌ی عملیات پنهانی در چین، لهستان و سوئیس را بر عهده داشت، حالا با شوهری که او هم جاسوسی کارکشته است و سه فرزندی که هرکدام از پدری متفاوت هستند؛ بخشی از تاریخ را می‌نوشت. او که در 16 سالگی، در قامت دختری نحیف و لاغراندام، رهبری گروهی از کمونیست‌های شورشی در خیابان‌های برلین را بر عهده داشت، درواقع یک یهودی آلمانی مخالف سرسخت حزب نازی بود که در جریان جنگ دوم جهانی، علیه فاشیست‌ها خبرچینی می‌کرد، و حالا در جبهه‌ای جدید، در بریتانیا، علیه آمریکا می‌جنگید. اگر اهالی روستای رول‌رایت می‌دانستند که خانم برتون در آخرین مأموریت جنگی‌اش، هنگام عملیات چتربازی فوق‌محرمانه، راه نفوذ جاسوس‌های کمونیست به عملیات فوق‌سری آمریکایی‌ها را باز کرده و به‌نوعی مرگ رایش سوم را رقم زده، احتمالاً حیرت نمی‌کردند وقتی سال‌ها بعد می‌فهمیدند در حیاط‌خلوت خانه‌ی روستایی‌اش، به شکلی کاملاً محرمانه، یک فرستنده‌ی رادیویی قدرتمند متصل به مرکز فرماندهی سرویس اطلاعاتی اتحاد جماهیر شوروی کار گذاشته بود.

دهه‌ها بعد بود که همه فهمیدند وقتی او زنبیلش را برمی‌داشت و روی دوچرخه‌اش می‌پرید، در واقع در پی خرید اسرار مرگبار می‌رفت؛ و دست‌آخر هم اطلاعاتی به مسکو فرستاد که دانشمندهای شوروی را قادر به ساخت سلاح‌های هسته‌ای بومی کرد. کتاب مأمور سونیا (Agent Sonya: Moscow’s Most Daring Wartime Spy) نوشته‌ی بن مک اینتایر (Ben Macintyre)، روایتی درخشان و نفس‌گیر از شرح زندگی یک مأمور امنیتی باهوش و مرموز در قرن بیستم است؛ داستانی تاریخی درباره‌ی اورسولا کوژینسکی که رهبری شبکه‌ای از جاسوس‌های کمونیست را تحت برنامه‌ی اساسی تحقیق درباره‌ی سلاح‌های اتمی انگلیس در دست داشت. کسی که کاملاً غرق در یک زندگی روستایی بود، اما در آن زیست موازی و پنهانش، مسئول حفظ توازن قوا بین شرق و غرب بود و به باور خودش با سرقت دانش سلاح اتمی از یک طرف (بریتانیا) و اعطای آن به طرف دیگر (شوروی)، از وقوع یک جنگ هسته‌ای جلوگیری می‌کرد. روایت جذاب نویسنده از زندگی این مأمور امنیتی، از بهترین نمونه‌های ژانر جاسوسی در ادبیات داستانی است؛ به‌ویژه توصیف‌های او از شخصیت داستان، و نحوه‌ی روایتش که مبتنی بر فلاش‌بک و توالی زمانی است؛ خواننده را تا پایان، مشتاق نگه می‌دارد. کتاب مامور سونیا، اثر جذاب و نفس‌گیر بن مک‌اینتایر را که انعکاسی از برخورد ایدئولوژی‌های کمونیسم، فاشیسم و لیبرالیسم غربی در قرنی پرآشوب است، به‌تازگی نشر نون با ترجمه‌ی فرنوش جزینی منتشر کرده تا شیفته‌های این نویسنده‌ی رمان‌های جاسوسی از خواندن آخرین اثرش نیز لذت ببرند.

جوایز و افتخارات کتاب مامور سونیا

• پرفروش‌ترین کتاب NEW YORK TIMES
• نامزد جایزه سایت Goodreads در بخش تاریخ و بیوگرافی (2020)
• یکی از بهترین کتاب‌های سال به انتخاب نشریه‌ی Foreign Affairs
• یکی از بهترین کتاب‌های سال به انتخاب نشریه‌ی Kirkus Reviews
• یکی از بهترین کتاب‌های سال به انتخاب نشریه‌ی Library Journal

نکوداشت‌های کتاب مامور سونیا

• آن موهبت غبطه‌انگیز نمی‌تواند حتی یک جمله‌ی کسل‌کننده بنویسد. (The Spectator)
• یک نویسنده‌ی دقیق و روشن‌فکر؛ یک مورخ چیره‌دست. (Alan Furst نویسنده‌ی کتاب مأموریت به پاریس)
• بن مک‌اینتایر به یکباره افسانه‌های جاسوسی را تعالی می‌بخشد و آن‌ها را زیرورو می‌کند. (The New Yorker)
• مک‌اینتایر با همت و ذوق یک روزنامه‌نگار، و با استعداد یک داستان‌نویس مادرزادی می‌نویسد. (The Guardian)
• مک‌اینتایر یکی از مستعدترین نویسنده‌های رمان‌های جاسوسی در جهان است. (Annie Jacobsen نویسنده‌ی کتاب منطقه‌ی 51)
• با مسئولیت مک‌اینتایر می‌توانید تضمین کنید که یک کتاب تاریخی مانند یک رمان جاسوسی خوانده شود. (Richmond Times)
• مک‌اینتایر نویسنده‌ای فوق‌العاده است که به جزئیات داستانش مانند یک رمان‌نویس ماهر دقت می‌کند. (The Dallas Morning News)
• مک‌اینتایر به وقایع‌نگار برجسته و محبوب تاریخ اطلاعات بریتانیا تبدیل شده است، زیرا ماهیت تجارت را درک می‌کند. (The Washington Post)
• مک‌اینتایر در هدایت خواننده به مسیرهای بسیار پُرپیچ‌وخم استاد است و درعین‌حال اطمینان می‌دهد که آن‌ها هرگز تحمل خود را از دست نخواهند داد. (Evening Standard)

کتاب مامور سونیا مناسب چه کسانی است؟

این کتاب به دوستداران رمان‌های جاسوسی، و همچنین علاقه‌مندان به وقایع دوره‌ی جنگ سرد پیشنهاد می‌شود.

با بن مک اینتایر بیش‌تر آشنا شویم

بن مک اینتایر، نویسنده، روزنامه‌نگار و ستون‌نویس ثابت مجله‌ی تایمز لندن در شب کریسمس سال 1963 میلادی به دنیا آمد. او جزو پرفروش‌ترین نویسنده‌های معاصر بریتانیا به شمار می‌آید و شبکه‌ی BBC بر اساس پنج کتاب او مستندهایی ساخته است. این نویسنده به خاطر انتشار آثارش، عنوان‌هایی مانند جایزه‌ی بیلی جی‌فورد (Baillie Gifford Prize)، جایزه‌ی کتاب اسپیر (Spear’s Book Award)، جایزه‌ی ادگار (Edgar Award)، جایزه‌ی آگاتا (Agatha Award)، مدال دوک وست‌مینستر برای ادبیات نظامی (The Duke of Westminster’s Medal) و جایزه‌ی کتاب کهکشانی بریتانیا (Galaxy British Book Awards) را دریافت کرده است. از بهترین کتاب‌های او می‌توان به «یک جاسوس در میان دوستان» (A Spy Among Friends)، مأمور زیگزاگ (Agent Zigzag)، عملیات اتاق 13 (Operation Mincemeat) و کتاب حاضر اشاره کرد که همگی به فارسی ترجمه شده‌اند.

در بخشی از کتاب مامور سونیا می‌خوانیم

در سال 1948 اورسولا برای ورود به برلین درخواست ویزای موقت داد، اما به او گفته شد که ویزاها همچنان فقط برای توریست‌ها با مشاغل رسمی قابل‌دسترس هستند. یورگن پیشنهاد جایگزینی به اورسولا داد: یورگن قرار بود اوایل سال بعد برای کاری به چکسلواکی سفر کند و پیشنهاد داد که آن‌ها می‌توانند در عوض آن جا یکدیگر را ببینند. اورسولا که دیگر یتیم شده بود به‌شدت به دیدن برادرش نیاز داشت و دلش می‌خواست برایش درددل کند و از مشکلاتش به او بگوید و «راه چاره» از او بگیرد.

اورسولا در 18 ژانویه 1949 به پراگ رفت. ام. آی. فایو به رئیس ام. آی. سیکس در شهر خبر رساند که اورسولا در راه است: «اورسولا برتون زمان جنگ جاسوسی فعال در سوئیس بود. اگه در چکسلواکی چیزی به نظر شما رسید من رو در جریان بذارین.» این یک تجدیددیدار دلسردکننده بود. یورگن به جلسات مهم خویش مشغول بود و می‌توانست فقط یک ساعت از وقت خود را برای خواهرش بگذارد.

یورگن دائم مشغول فعالیت و کار بود. «او اصلاً فرصتی برای ابراز احساسات نداشت.» یورگن اصرار داشت که اورسولا باید به برلین برگردد، اما اول از همه تأیید مسکو را به دست آورد. «موندن توی آلمان بدون توافق مرکز برات بسیار کار سختیه.» یورگن هرگز این عادت خود را که به خواهرانش امرونهی می‌کرد کنار نگذاشته بود. اورسولا، برخلاف قوانین جاسوسی، نامه‌ای به مدیر اداره اصلی اطلاعات نوشت و خاطرنشان کرد دو سالی هست خبری از مرکز ندارد و از جریان آن محل اختفای اطلاعات در نزدیکی راه‌آهن نزدیک گریت رول‌رایت گفت و از آن‌ها اجازه خواست که به آلمان برود.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل اول: فرفره
فصل دوم: فاحشه مشرق‌زمین
فصل سوم: مأمور رمزی
فصل چهارم: وقتی سونیا می‌رقصد
فصل پنجم: جاسوس‌هایی که عاشق او شدند
فصل ششم: گنجشک
فصل هفتم: روی کشتی کنته ورده
فصل هشتم: خانم ما در منچوری
فصل نهم: خانه‌به‌دوشی
فصل دهم: از پکن تا لهستان
فصل یازدهم: برای یک پنی
فصل دوازدهم: تپه خاکی کوچک
فصل سیزدهم: یک ازدواج سودمند
فصل چهاردهم: کودک‌ربایی
فصل پانزدهم: ایام خوش
فصل شانزدهم: عملیات بارباروسا
فصل هفدهم: مسیر جهنم
فصل هجدهم: جاسوسان هسته‌ای
فصل نوزدهم: ملیسنت از ام. آی. فایو
فصل بیستم: عملیات چکش
فصل بیست‌ویکم: صدای بهار
فصل بیست‌ودوم: گریت رول‌رایت
فصل بیست‌وسوم: یک مهره قوی
فصل بیست‌وچهارم: روث ورنر
سخن پایانی
زندگی دیگران
سپاسگزاری‌ها
تصاویر
یادداشت